پرسشنامه کاربرد های رایج آن

در بسياري از علوم،  جمع اوری آوری اطلاعات و داده ها پژوهش بر اساس پرسشنامه صورت می گيرد. طراحي يك پرسشنامه ایده آل نيازمند تجربه و شناخت چهار چوب استاندارد پرسشنامه می باشد.

تهیه پرسشنامه و سایر ابزارهای سنجش، نقش مهمی در پژوهش‏های علوم اجتماعی،مدیریت و علوم رفتاری ایفا می‏نمایند.مقایس و پرسشنامه از جمله ابزارهای سنجش هستند که گاه مترادف‏ و یکسان در نظر گرفته می‏شوند.

طبقه بندي بر اساس ماهيت پرسشنامه

پرسشنامه باز

در این نوع پرسشنامه، سؤال هایی مطرح و از پاسخ دهنده ها خواسته می شود که جواب آنها را بنویسد. در این نوع پرسشنامه، جواب سؤال، مشخص و محدود نیست و پاسخ دهنده برابر پرسش مطرح شده، به نوشتن پاسخ مبادرت می کند. مثل سؤال های زیر:

-در روز چند ساعت مطالعه دارید؟

-ایا از خرید کردن در فروشگاه  گروه پژوهشی مدیریت ایران راضی هستید؟

پرسشنامه بسته:

سوال بسته سوالی است که پاسخ‌های آن در چند حالت پیش‌بینی شده باشد، به صورت چند جوابی درآمده و پاسخگو ملزم به انتخاب یکی از آنها باشد. نمونه بارز و متداول سوال بسته، تست های چهار جوابی است که امتحان دهنده می‌باید یکی از چهارجواب را علامت بگذارد.

به هنگام طرح سوال بسته باید به این نکته توجه داشت که پاسخ باید به اندازه کافی گزینه داشته باشد تا بتواند کلیه پاسخ‌های ممکن پاسخگویان را بپوشاند. . مثل سؤال های زیر:

-در روز چند ساعت مطالعه دارید؟

* 1ساعت                   *2ساعت                * 3 ساعت                * 4 ساعت

نکاتی قبل از تدوین پرسشنامه استاندارد

قبل از تدوين پرسشنامه استاندارد بايد بدانيم به دنبال چه نوع اطلاعاتي هستيم و پرسش هايي متناسب با آن محتوا را تدوين كنيم. به طور كلي به لحاظ محتوايي در يك پرسشنامه، پنج نوع پرسش وجود دارد.

1ـ پرسش هاي زمينه اي يا خصيصه ها: اين پرسش ها  براي كسب اطلاع از خصوصيات پاسخگو است، پرسش هايي در مورد جنسیت، سن، شغل، قوميت، مذهب و … در اين گروه جاي مي گيرند. اين پرسش ها در پرسشنامه بيشتر در نقش متغيرهاي مستقل ظاهر مي­شوند.

2ـ پرسش هاي رفتاري: اين پرسش­ها براي اطلاع از رفتارها و فعاليت­هاي پاسخگويان مناسب است،  چراكه رفتار پاسخگو مد نظر است و در صدد كشف فعاليت­هاي آنها هستيم. پرسش هايي نظير (روزي چند ساعت از برنامه  هاي تلويزيوني استفاده  مي كنيد؟، آيا در فعاليت هاي محلي شركت مي كنيد؟ و …)

3ـ پرسش هاي اعتقادي: كانون توجه اين پرسش ها تعيين چيزي است كه پاسخگو آن را درست مي داند. مثلاً (به نظر شما مشاركت محلي تا چه اندازه بر توسعه محلي تاثير دارد؟، تا چه حد موافق هستيد: مسئولين در توسعه محلي نقشي ندارند؟ و …) در اين پرسش ها به دنبال سنجش اعتقادات و باورهاي شخصي پاسخگو مي باشيم، باورهايي كه ذهن پاسخگو وجود دارد و با آنها زندگي مي كند.

4ـ پرسش هاي نگرشي: كانون توجه اين پرسش ها تعيين چيزي است كه پاسخگو آن را مطلوب مي داند. مثلاً (به نظر شما شهروندان محله بايد در فعاليت هاي محلي شركت كنند؟، آيا مسئولين محلي موظف به تشويق مشاركت محلي شهروندان هستند؟     و …) در اين پرسش ها از پاسخگو درخواست مي شود شرايط مطلوب و آرماني را تعيين كنند و و به دنبال تعيين ميزان  اعتقادات و باورهاي شخصي آنها نيستيم.

5ـ پرسش هاي دانشي: اين پرسش­ها به دنبال ارزيابي و سنجش دانش و آگاهي پاسخگو مي باشد. در مطالعاتي نظير سواد رسانه اي، سواد انرژي، مطالعات فرهنگ سازماني بيشتر از اين نوع پرسش ها استفاده مي كنيم.

نكته مهم! با سنجش رفتار و دانش نمي­توان به نگرش ها و اعتقادات پاسخگويان رسيد. حالا با يك مثال در حوزه دينداري به بررسي پرسش ها مي پردازيم.

برخی از رایج ترین کاربردهای پرسشنامه

کاربردهای پرسشنامه ها، محدود و مشخص نیست و مجموعه گسترده ای از کاربردها را می‌توان برای پرسشنامه ها تصور کرد.

رشته علوم مدیریت

پرسشنامه مدیریت با انتخاب جامعه آماری و سپس اهداف مورد نظر پژوهش،لیستی را تهیه نمود. معمولا اهداف پروژه های مدیریتی بر طرف کردن یک چالش در میان یک سازمان یا یک موضوع است. گاها پیش می آید که موضوع پژوهش در حوزه های مختلفی می باشد.پژوهش گر با توجه به تسلط در حوزه های مختلف به جمع آوری اطلاعات از طریق طراحی پرسشنامه مدیریت می پردازد.

رشته علوم روانشناسی

پرسشنامه علوم روانشناسی با هدف سنجش گویه های پرسشنامه به منظور شناخت حالات روحی و روانی و همچنین رفتار ها پنهان در ضمیر ناخوداگاه  می باشد.

رشته مدیریت ورزشی:

در این گونه پرسشنامه ها برای سنجش متغیر ها حوزه ورزشی کاربرد دارد مثال( آزمون های فعالیت جسمانی، کیفیت زندگی کاری و عملکرد روسای فدراسیون های ورزشی ، كيفيت زندگي كاري و ابعاد آن وتعهد سازماني وابعاد آن در معلمان تربيت بدني و غیره …)