۵ مرحله انتخاب موضوع پایان نامه:انتخاب موضوع پایان نامه یکی از چالش های اصلی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری است. در این پست مطالبی درباره شیوه انتخاب موضوع پایان نامه در ۵ مرحله آسان جمع آوری شده است تا راهنمای دانشجویان عزیز در این باره باشد.

مرحله اول: ملاحظات و نکات اولیه انتخاب موضوع پایان نامه

• مطالعه اجمالی در برخی زمینه های مورد علاقه و مهم
• جستجو در برخی پایگاهها و نیز اینترنت تحت عبارت “research topics”  و یا “research priorities” و یا ” issues for research ” در حوزه های دلخواه برای آگاهی از موضوع های بالقوه مناسب
• مطالعه و وارسی “پیشنهادهایی برای پژوهشهای بیشتر” در فصل آخر پایان نامه ها برای آگاهی از موضوع های بالقوه مناسب
• صرف وقت بیشتر و مطالعه عمیق تر و تحلیلی تر در باره موضوع های مطرح
• مشورت با استادان و سایر دانشجویان آگاه و منتقد در مورد موضوع های قابل قبول و مطرح

مرحله دوم: بررسی و تحلیل مقوله ها و نکات مورد توجه در انتخاب موضوع

• علاقه مند بودن به موضوع
• در نظر گرفتن توانایی ها و امکانات فردی مثلاً قدرت تجزیه و تحلیل، توانایی تحلیل آماری، توانایی برقراری ارتباط با جامعه ی مورد تحقیق، و…
• نو بودن موضوع (تکراری و یا تقلیدی صرف نباشد)
• ارزشمند بودن موضوع

–   مطرح بودن در سطح ملی یا منطقه ای یا جهانی

–   منطقی بودن و نه فریبنده بودن (در این مورد باید فرهنگ جامعه اعم از دانشجو و استاد به گونه ای اصلاح شود که دریابد ظاهر و کلمات زیبا و فریبا بدون توجه به واقعی، کارآ و منطقی بودن آن نه تنها پژوهش مفید و گره گشایی نمی آفریند بلکه مشکل ساز هم هست)

• کاربردی بودن (در مورد پژوهشهای غیربنیادی): امکان استفاده از نتایج در کوتاه مدت یا میان مدت (بتواند به یک نیاز مهم پاسخ دهد)
• مطرح بودن به منزله مسئله (امکان تعریف یک مسئله جدید مبتنی بر پیشینه پژوهش یا تجربیات حرفه ای و شخصی)
• امکان تعریف سؤال یا فرضیه بر اساس مسائل عملی یا نظری

–    سؤالهای مشخص، عینی و هدفمندی را بتوان طرح کرد

–    برای پاسخ به سؤالها، راه حل علمی و روش مناسب وجود داشته باشد

• امکان عملی اجرای پژوهش

–       انجام مراحل تحقیق با دشواری غیرعادی همراه نباشد

–       مراحل کار به لحاظ طول زمان مورد نظر (حداکثر یک سال) قابل انجام باشد

–       مطالعات نظری و دستیابی به منابع امکان پذیر باشد

–       نمونه معرف (نماینده) جامعه پژوهش قابل دسترس بوده و افراد مایل به همکاری باشد

–       شیوه گردآوری اطلاعات (توزیع پرسشنامه و یا مصاحبه و یا راه های دیگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد

–       اطلاعات مورد نیاز قابل دسترس و گردآوری باشد

–    امکان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقیق (وجود یک یا چند روش برای آزمون کردن) وجود داشته باشد

• امکان ادامه پژوهش های بیشتر در همان زمینه

– پیشنهادهای جدیدی را بتوان از دل پژوهش برای پژوهش های آتی مطرح کرد

امکان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمینه (تولید دانش جدید)

مرحله سوم: تصمیم گیری کلی

• تدوین یک فهرست از موضوع های مناسب بر اساس توجه به معیارهای مرحله دوم
• بررسی مجدد تک تک موضوع ها با نگاه منطقی و واقع بینانه
• حذف برخی از موضوع ها که امکان انجام تحقیق و رسیدن به نتیجه مطلوب در آنها دشوار است
• انتخاب حداکثر دو یا سه موضوع مناسب برای تحقیق
• بررسی هر یک از موضوع ها به لحاظ وجود منابع اطلاعاتی و وجود استاد راهنما (موضوع در حوزه توجه به تخصص و علاقه حداقل یکی از استادان باشد)
• مشورت با یک یا دو استاد در باره موضوع های پیشنهادی و مسائل مرتبط با آنها
• گرفتن تائید اولیه از یک یا دو استاد در مورد مناسب بودن یکی از موضوع ها

مرحله چهارم:  محدودکردن دامنه موضوع

• مطالعه متون علمی برای پی بردن به فضاهای خالی برای تحقیق در آن موضوع
• بیان موضوع محدود شده در قالب عبارت (عنوان پایان نامه)
• مشورت مجدد با استادان مربوطه در مورد موضوع محدود شده
• تائید موضوع نهایی پس از انجام اصلاحات لازم در عنوان
• مطالعه مجدد متون علمی برای یافتن و تدوین مسئله پژوهش
• نوشتن سؤالها و یا فرضیه های مناسب برای تحقیق (در واقع سؤال (اصلی و فرعی) و فرضیه هر دو برای یک تحقیق ضروری هستند)
• مشورت با استادان مربوطه و تائید مسئله ها و یا فرضیه ها

مرحله پنجم: انجام سایر گامهای پژوهش

• مشخص کردن روش تحقیق
• مشخص کردن جامعه پژوهش
• مشخص کردن شیوه نمونه گیری
• مشخص کردن ابزار گردآوری اطلاعات
• در صورتی که از پرسشنامه استفاده می شود تعیین چگونگی پیدا کردن روایی و اعتبار آن
• مشخص کردن روش آماری و آزمون های مورد استفاده
• اجرای مراحل عملی کار
• تدوین گزارش تحقیق
• تدوین نتایج همراه با تجزیه و تحلیل نهایی آن ها
• تدوین محدودیت ها و مشکلات تحقیق
• ارائه پیشنهادها برای پژوهش های آتی