تعریف پرسشنامه و کاربرد های آن:در بسیار از مجامع علمی محقق ها برای گرآوری داده ها خود نیاز به یک جامعه آماری دارند که متغیر مورد پژوهش را در این جامعه بسنجند یکی از راهایی که برای سنجش در نظر گرفته می شود استفاده از پرسشنامه است.

پرسشنامه چیست؟

پرسشنامه شامل دسته اي از پرسش ها ست كه برطبق اصول خاصي تدوين گرديده است و به صورت كتبي و بعضی اوقات به صورت شفاهی به افراد ارائه مي شود و پاسخگو بر اساس تشخيص خود جواب می دهد. و هدف جمع‌آوری اطلاعات از پاسخ دهندگان را دنبال می‌کند. اگرچه اغلب آن‌ها را برای آنالیز آماری پاسخ دهندگان سامان داده‌اند، همیشه شرایط این‌گونه نیست.

درک پرسشنامه و ویژگی های پرسشنامه و نقاط قوت و ضعف آن، و همین‌طور حساسیت‌هایی که باید در مورد یک پرسشنامه وجود داشته باشد، کار ساده‌ای نیست.

تعاریف مختلفی از پرسشنامه ارائه شده است که در زیر چند نمونه را بیان می کنیم.

• پرسشنامه را ابزاری برای گردآوری اطلاعات از پاسخ دهنده‌ی مطلع تعریف کرده‌اند.
• پرسشنامه، تاکید شده که موضوع سوالات در مورد دیدگاه‌ها و نگرش‌ و ترجیحات مخاطب است.
• دانش و نگرش و عملکرد را به عنوان حوزه های اصلی مورد سنجش در پرسشنامه ها مطرح می‌کنند.

کاربرد های پرسشنامه

پرسشنامه کاربرد های زیادی دارد و محدود و مشخص نیست و مجموعه گسترده ای از کاربردها را می‌توان برای پرسشنامه ها تصور کرد.

برای مثال یک محقق رضایت مشتریان را از محصولات ارئه شده می سنجد. اصولی ترین روش سنجش متغیر پرسشنامه می باشد.

خب در نگاه کلی در می یابیم که موضوع پژوهش در حوزه مدیریت است پس پرسشنامه مدیریت می باشد.که استاندارد ها و اصول خاص خود را دارد که در بحث جداگانه ای باید به آن پرداخت.

برخی دیگر از کاربرد ها :

• پرسشنامه برای اطلاع از محبوب ترین برنامه های تلویزیونی یا سایت های اینترنتی
• پرسشنامه برای تشخیص اینکه تغییر بسته بندی و قیمت، تا چه حد تصمیم های خرید مشتری را تغییر می‌دهد
• پرسشنامه برای انتخاب کتابهایی که هر فرد، برای خرید و مطالعه توصیه می‌کند

برای سؤالات گزینه‌ای چهار مقیاس پاسخ تعیین شده است:

دوبخشی، که پاسخ‌دهنده دو گزینه در پیش رو دارد.

اسمی، که در آن پاسخ‌دهنده بیش از دو گزینه بدون نظم دارد.

ترتیبی، که در آن پاسخ‌دهنده بیش از دو گزینه منظم دارد.

مداوم (کران‌دار)، که در آن پاسخ‌دهنده با مقیاسی مداوم روبه‌رو می‌شود.

دسته بندی بر اساس ماهیت پرسشنامه ها

پرسشنامه باز:

در پرسشنامه باز با سوالات باز روبرو هستيم. در اينجا پاسخگو مي تواند بدون محدوديت هر پاسخي را كه مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنويسد و يا در آن زمينه توضيح دهد.

مزایا:

 در اينگونه سوالات، اطلاعات دقيق تر، كامل تر و داراي ارزش بيشتر هستند

معایب:

طبقه بندي و نتيجه گيري از آنها مشكل تر و به تجربه زياد و همچنین زمان بیشتر نيازمند دارد.

پرسشنامه بسته:

در پرسشنامه بسته با پرسش هاي بسته مواجه هستيم. براي هر پرسش تعدادي گزينه و پاسخ انتخاب شده است كه فرد پاسخ دهنده بايد يكي از آنها رابه عنوان پاسخ بگزيند. هريك از پاسخ ها به گونه اي تنظيم شده است كه در عين منطقي بودن براي آن سوال از پاسخ مربوط به ديگر سوالات مجزا باشد.

مزایا:

پاسخ ها را مي توان به سرعت نوشت و تجزيه و تحليل و طبقه بندي پاسخ ها نيز ساده تر است

معایب:

اطلاعات به دقت و كاملي پرسش نامه باز نيست.

پس در می یابیم که هیچ کدام از پرسشنامه ها کامل نیستند و مزایا و معایب خاص خود را دارند پس میتوان نتیجه گرفت که ترکیب پرسشنامه باز و بسته می تواند کامل و با ارزش باشد.

پرسشنامه استاندارد یا هنجارشده چیست؟

خب از تعریف پرسشنامه بسته میتوان نتیجه گرفت که پرسشنامه استاندارد نوعی پرسشنامه بسته با پرسشهای و پاسخ های گاها گزینه ای می باشد.

تعریف پرسشنامه استاندارد:

منظور از پرسشنامه استاندارد یا هنجار شده که معادل آن در زبان انگلیسی Standardized Questionnaire یا Normalized questionnaire است، به اين معنا كه اين نوع پرسشنامه قبلا توسط پژوهشگران و يا صاحبنظران مورد استفاده قرار گرفته است و پايايي و روايي آن مورد تاييد قرار گرفته است.

یک پرسشنامه هنجار شده جاصل مطالعه و کاربرد پرسشنامه های متعددی است که برای اهداف و متغیرهای مختلف طراحی شده است و محققان از بین آنها به پرسشنامه ای روا، پایا و دقیق  که بر روی جوامع مختلف اجرا شده و نهایتا منجر به نتیجه ای قابل استناد شده است، دست یافته اند.

مشخصه های پرسشنامه استاندارد

پرسشنامه استاندارد دارای چهار مشخصه بارز است:

۱- بخش معرفی : نام بنیانگذار پرسشنامه، سال بنیانگذاری، تعداد سوالات

۲- دارای روش اجرا و نمره گذاری است.

۳- روش تفسیر دارد

۴- روایی و پایایی داخلی و خارجی اش مشخص است

 سوالات پرسشنامه استاندارد از این رو ترجیح داده میشوند که:روایی و ویژگی های روان سنجی این سوالات مستدل تر است. روان سنجی Psychometrics به مجموعه شیوه هایی اطلاق می شود که به محقق کمک می کند تا پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی (عددی) در آورد. اهمیت روانسنجی در این است که وسایل علمی لازم را برای شناخت وطبقه بندی در اختیار جامعه و متخصصان  قرار می دهد.