مقدمه

طراحی پرسشنامه استاندارد را می توان به جرات مهمترین بخش جمع اوری داده ها و اطلاعات دانست.در بسیاری از پژوهش ها پژوهش گر مجبور میشود که پرسشنامه استاندارد طراحی کند.

برای انجام این کار باید اعضای نمونه یا جامعه با پاسخ دادن به پرسش های پرسشنامه و تحول پرسشنامه به پژوهش گر می بایست سوالات کاملا استاندارد و قابل فهم و بدون ابهام باشد و بر اساس مولفه ها و متغیر های مورد پژوهش کاملا منطبق و استاندارد باشد.

از آنجا که پرسشنامه جنبۀ خوداجرایی دارد، باید به شیوه ی نگارش یا بیان شده باشد که بتواند افراد موردنظر را به مشارکت تشویق و ترغیب کند. به عبارت دیگر، دستورالعمل ها، سؤال ها و راهنمایی های آن باید به گونه ای طرح شوند که افراد موردنظر را به ادامه همکاری و برگرداندن پرسشنامه مشتاق باشند.

نکات طراحی پرسشنامه استاندارد

بیشتر پرسشنامه استاندارد حاوی مطالبی هستند که به منظور اندازه گیری متغیرهای وابسته و مستقل و ویژگی های مورد نیاز، تهیه و تدوین می شوند. نکاتی وجود دارد که رعایت آنها در تنظیم پرسشنامه ضروری است.

1)  سؤال های پرسشنامه باید ساده، روشن و دقیق باشد. این سؤال ها نباید پیچیده باشند زیرا در این نوع پرسشنامه ،جواب ها مشخص است و در صورت ابهام مصاحبه شونده نمی تواند توضیحات لازم را بنویسد.

2)  سؤال های پرسشنامه را به صورت پاسخ بسته بنویسید مثلا چهار جوابی سعی کنید از حداقل پرسش باز استفاده نمایید.چون قابل اندازه گیری نیستند و ممکن است پاسخ هایی که به سؤال های باز داده می شود، ناتمام و بی ربط باشند. ناخوانایی و غلط های املایی نیز بر مشکلات تفسیر پاسخ های باز می افزایند.

3)  به صورت اضافی و به خاطر جلوگیری از اشتباه، از سؤال های برگزیده استفاده کنید. سؤال های گزیده به پرسش هایی گفته می شوند که گروه معینی از پاسخ دهندگان به آنها پاسخ می دهند. برای مثال با مطرح کردن سؤالی دربارۀ وضعیت تأهل در پرسشنامه می توان پاسخ دهندگان متأهل را شناسایی کرد و سپس پرسش های مربوط به فرزند یا فرزندان و همسر را برای آنها مطرح کرد. هر سؤال گزیده به راهنمایی خاص خود نیاز دارد.

4)  سؤال های مربوط به گذشته را در یک محدودۀ زمانی مشخص مطرح کنید. در صورتی که قصد دارید دربارۀ رفتار گذشته افراد، اطلاعاتی کسب کنید، زمان مورد نظر را مشخص کنید. برای مثال این سؤال که «چند بار مرتکب تخلفات راهنمایی و رانندگی شده­اید؟» بسیار گنگ است. عدم وجود محدودۀ زمانی مشخص در چنین سؤالاتی موجب می­شود که افراد، پاسخ های خود را به زمان های متفاوتی نسبت دهند.

لذا اطلاعات به دست آمده در بهترین حالت فاقد انسجام و در بدترین شرایط به قدری مبهم اند که نمی توان بر اساس آنها دست به تحلیل زد. محدوده های زمانی که در چنین سؤالاتی به کار می روند، عبارتند از: «در پنج سال گذشته»، «در سال گذشته»، «در ماه گذشته»، و یا اینکه اساساً سؤال کرد «چه موقع؟».برای اندازه گیری تعداد دفعاتی که رفتار اتفاق افتاده است، اغلب محدودۀ زمانی کوتاه مناسب تر است، زیرا پاسخ دهندگان نمی وانند وقوع رفتارهای خود را در زمان های طولانی به یاد آورند. از طرف دیگر، رفتارهایی که وقوع آنها مستمر نیست، به طور کلی محدودۀ زمانی طولانی تری دارند.

به این ترتیب، پرسش در مورد تعداد دفعات مطالعۀ دانشجویان برای آمادگی شرکت در امتحان در محدودۀ زمانی کوتاه تری قرار می گیرد. در عوض، پرسش دربارۀ عدم موفقیت در امتحان –چنانچه صورت گرفته باشد- باید در طول زمان بلندتری مطرح شود.

5)  برای سؤال های حساس، چارچوب مناسبی فراهم سازید.گاهی اوقات پرسش هایی مطرح می شوند که ممکن است مغایر عقیده، باور، نگرش یا مکاتب فکری پاسخ دهنده باشند. طرح این گونه سؤال ها، بدون مقدمه و توضیح مناسب، می تواند مخالفت پاسخ دهندگان را برانگیزد. در چنین شرایطی پژوهشگر باید مسائل و مشکلات احتمالی را پیش بینی کند و به حل آنها بپردازد.

6) برای طراحی پرسشنامه مدیریت می بایست که اشراف کاملی بر موضوع پژوهش داشته و با برسی ابعاد موضوع بهترین و ساده ترین سوالات را بر اساس اصول و مدل پژوهش طراحی کنیم .برای مثال میخواهیم پرسشنامه ای در حوزه رضایت مشتری طراحی کنیم.اول باید تمامی ادبیات و مبانی نظری رضایت مشتری را مطالعه نموده و بعد از تسلط با توجه به مدل و مولفه های ان پرسشنامه را طراحی نمود.

امیدواریم که این مقاله توانسته باشد شما را در امر طراحی پرسشنامه استاندارد یاری رسانده باشد.